واریکوسل چیست؟

کیسه بیضه یک کیسه پوشیده شده  از پوست است که بیضه ها را نگه می دارد. همچنین حاوی شریان‌ها و سیاهرگ‌هایی است که خون را به غدد تولید مثل می‌رسانند. یک ناهنجاری سیاهرگ در کیسه بیضه ممکن است منجر به واریکوسل شود. در واقع واریکوسل بزرگ شدن وریدهای داخل کیسه بیضه است. این مشکل  فقط در کیسه بیضه رخ می دهد و بسیار شبیه به سیاهرگ های واریسی است که در پا ایجاد می شود. واریکوسل معمولا در دوران بلوغ ایجاد می شود و بیشتر در سمت چپ کیسه بیضه دیده می شود. آناتومی سمت راست و چپ کیسه بیضه  یکسان نیست. واریکوسل می تواند در هر دو طرف وجود داشته باشد، اما بسیار نادر است.

واریکوسل یکی از علل شایع تولید کم اسپرم و کاهش کیفیت اسپرم است که می تواند باعث ناباروری شود. با این حال، همه واریکوسل ها بر تولید اسپرم تأثیر نمی گذارند. واریکوسل همچنین می تواند باعث شود که بیضه ها به طور طبیعی رشد نکنند و یا کوچک شوند. اکثر واریکوسل ها در طول زمان ایجاد می شوند. خوشبختانه، بیشتر آنها به راحتی قابل تشخیص هستند و بسیاری از آنها نیازی به درمان ندارند. واریکوسل در موارد کمتری می تواند باعث درد، مشکلات باروری  یا کندتر شدن یا کوچک شدن یک بیضه شود.  اگر واریکوسل علائم ایجاد کند، اغلب می توان آن را با جراحی ترمیم کرد.[۱]

چه چیزی باعث ایجاد واریکوسل می شود؟

دستگاه تناسلی مرد اسپرم را می سازد، ذخیره می کند و حرکت می دهد. کیسه بیضه کیسه ای از جنس پوست است که بیضه ها را نگه می دارد. اسپرم و هورمون تستوسترون در بیضه ها ساخته می شوند. اسپرم در حین حرکت از طریق یک لوله مارپیچ (اپیدیدیم) در پشت هر بیضه بالغ می شود. اسپرم از هر اپیدیدیم با استفاده از لوله ای به نام وازدفران به پروستات می رود. هنگامی که انزال اتفاق می افتد، مایع منی با اسپرم در پروستات مخلوط می شود و منی تشکیل می شود. مایع منی از مجرای ادرار عبور می کند و از انتهای آلت تناسلی خارج می شود.

طناب اسپرماتیک، مجرای دفران و شریان بیضه ای را نگه می دارد که خون را به بیضه می رساند. همچنین شبکه پامپینی فرم، گروهی از سیاهرگ‌ها را در خود جای داده است که خون را از بیضه‌ها تخلیه می‌کند. بیضه ها برای تولید، بلوغ و عملکرد بهینه اسپرم به گرمای خاصی از بدن نیاز دارند که کمتر از حرارت مرکزی بدن ما باشد. گرمای بدن در کیسه بیضه حدود پنج درجه کمتر از گرمای شکم یا لگن است. این به دلیل وجود شبکه پامپینی فرم است که به عنوان یک مبدل حرارتی خلاف جریان عمل می کند و خون را در شریان بیضه قبل از ورود به بیضه خنک می کند و به حفظ گرمای بدن مورد نیاز برای تولید اسپرم با کیفیت کمک می کند. گاهی اوقات اگر جریان خون کند باشد، خون آنطور که باید در وریدها حرکت نمی کند و شروع به جمع شدن در ورید می کند و باعث بزرگ شدن آن می شود.[۲]

هنگامی که این وریدها مانند واریکوسل بزرگ می شوند، گرم شدن بیش از حد بیضه ها می تواند تولید و عملکرد اسپرم را کاهش دهد که منجر به پتانسیل باروری پایین تر شود.

 میزان شیوع واریکوسل چقدر است؟

حدود ۱۵ مرد از هر ۱۰۰ مرد واریکوسل دارند. پیش بینی اینکه کدام یک از این ۱۵ مورد، مشکلات باروری ناشی از واریکوسل را دارند دشوار است. اما از هر ۱۰ مردی که برای مشکلات باروری آزمایش می شوند، ۴ نفر دچار واریکوسل و کاهش حرکت اسپرم هستند.واریکوسل هیچ ارتباطی با سایر نقص ها، نژاد و یا محل تولد ندارد. اگرچه واریکوسل اغلب در مردانی که از نظر ناباروری آزمایش شده اند دیده می شود، اما از هر ۱۰ مردی که واریکوسل دارند، ۸ نفر مشکل باروری ندارند.

علائم

اکثر مردان مبتلا به واریکوسل هیچ علامتی ندارند. با این حال، ممکن است مشکلات زیر برای برخی وجود داشته باشد:

•  توده در یکی از بیضه ها
• تورم در کیسه بیضه
• سیاهرگ‌های بزرگ یا پیچ خورده در کیسه بیضه که اغلب شبیه کیسه‌ای پر از کرم هستند.
• درد مبهم و مکرر در کیسه بیضه

درد ممکن است:

• از ناراحتی شدید تا کسل کننده متفاوت باشد.
• با ایستادن یا فعالیت بدنی، به ویژه در دوره های طولانی افزایش  یابد.
• در طول روز بدتر شود.
• وقتی به پشت دراز می کشید درد برطرف شود.[۳]

عوارض واریکوسل چیست؟

واریکوسل ممکن است باعث:

کوچک شدن بیضه آسیب دیده (آتروفی): قسمت اعظم بیضه از لوله های تولید کننده اسپرم تشکیل شده است. هنگامی که آسیب می بیند، مانند واریکوسل، بیضه کوچک و نرم می شود. مشخص نیست که چه چیزی باعث کوچک شدن بیضه می شود، اما دریچه های ناقص اجازه می دهند خون در سیاهرگ ها جمع شود، که می تواند منجر به افزایش فشار در سیاهرگ ها و قرار گرفتن در معرض سموم در خون شود که ممکن است باعث آسیب بیضه شود.

ناباروری: واریکوسل ممکن است دمای موضعی داخل یا اطراف بیضه را خیلی بالا نگه دارد و بر شکل گیری، حرکت و عملکرد اسپرم تأثیر بگذارد.[۴]

چگونه واریکوسل تشخیص داده می شود؟

پزشک یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد که ممکن است توده غیر حساسی را در بالای بیضه نشان دهد که شبیه یک کیسه کرم است. اگر این توده به اندازه کافی بزرگ باشد، پزشک می تواند آن را احساس کند.

اورولوژیست ها اغلب با ایستادن بیمار واریکوسل را بررسی می کنند. ممکن است از شما خواسته شود یک نفس عمیق بکشید، آن را نگه دارید و در حالی که اورولوژیست کیسه بیضه را در بالای بیضه احساس می کند، آن را پایین بیاورید. این تکنیک به “مانور والسالوا” معروف است. این به اورولوژیست شما اجازه می دهد تا وریدهای بزرگ شده را پیدا کند.

اگر واریکوسل کوچک‌تر باشد معاینه فیزیکی بی نتیجه است، پزشک ممکن است سونوگرافی کیسه بیضه را تجویز کند. این آزمایش که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختارهای داخل بدن شما استفاده می کند، ممکن است برای اطمینان از اینکه دلیل دیگری برای علائم شما وجود ندارد استفاده شود. . علائم واریکوسل در سونوگرافی وریدهایی هستند که پهن تر از ۳ میلی متر هستند.  در موارد خاص، ممکن است تصویربرداری بیشتر برای رد سایر علل واریکوسل، مانند توموری که ورید اسپرمی را فشرده می‌کند، توصیه شود.[۵]

روش های درمان واریکوسل

درمان واریکوسل ممکن است ضروری نباشد. بسیاری از مردان مبتلا به واریکوسل بدون هیچ درمانی می توانند صاحب فرزند شوند. با این حال، اگر واریکوسل شما باعث درد، آتروفی بیضه یا ناباروری می شود، ممکن است بخواهید تحت ترمیم واریکوسل قرار بگیرید.

در حال حاضر دو گزینه درمانی برای مردان مبتلا به واریکوسل وجود دارد: آمبولیزاسیون  و جراحی.

آمبولیزاسیون از راه پوست: پزشک لوله ای را در رگ کشاله ران شما وارد می کند که ابزارها را می توان از آن عبور داد.  تزریق کنتراست از طریق یک لوله با هدایت اشعه ایکس برای مشاهده منبع مشکل استفاده می شود. هدف این است که تمام سیاهرگ های منتهی به واریکوسل پیدا شود. با مشاهده وریدهای بزرگ شده  بر روی یک مانیتور، پزشک  محلولی را آزاد می کند که باعث ایجاد اسکار می شود و انسدادی در وریدهای بیضه ایجاد می کند که جریان خون را قطع کرده و واریکوسل را ترمیم می کند.اساساً، ورید ناکارآمد با جلوگیری از جریان خون، با انجام کاری که اورولوژیست انجام می دهد، از داخل بسته می شود، اما بدون جراحی. این روش اغلب ۴۵ دقیقه تا یک ساعت طول می کشد   ولی به اندازه جراحی مورد استفاده قرار نمی گیرد.

برخی از مشکلات عبارتند از:

• باقی ماندن واریکوسل (تداوم) یا بازگشت آن(عود)
• حرکت سیم پیچ از جایی که قرار داده شده است
• احتمال عفونت در جایی که لوله قرار داده شده است

پس از آمبولیزاسیون، اغلب می توانید پس از دو روز به سر کار بازگردید و پس از هفت تا ۱۰ روز ورزش را شروع کنید.[۶]

عمل جراحی واریکوسل

جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. دو روش جراحی که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:

واریکوسلکتومی میکروسکوپی: با این روش جراح یک برش ۱ سانتی متری بالای کیسه بیضه ایجاد می کند. با استفاده از میکروسکوپ، جراح تمام وریدهای کوچک را می‌بندد و از مجرای دفران، شریان‌های بیضه و تخلیه لنفاوی محافظت می‌کند. انجام این عمل ۲ تا ۳ ساعت طول می کشد و بیمار در همان روز به منزل ترخیص می شود.

واریکوسلکتومی لاپاراسکوپی: با این روش، جراح لوله های نازکی را در شکم وارد می کند و بستن ورید را انجام می دهد. از آنجایی که وریدهای کمتری برای بستن در شکم وجود دارد، این روش کوتاه‌تر است و تقریباً ۳۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد تا کامل شود. بیمار در همان روز به منزل مرخص می شود.[۷]

نتایج جراحی

احتمال کمی وجود دارد که جراحی مشکل را اصلاح نکند. در موارد نادر، آسیب به شریان بیضه می تواند منجر به از دست دادن بیضه شود. تداوم یا عود واریکوسل در کمتر از یک نفر از ده بیمار که تحت عمل جراحی قرار می گیرند اتفاق می افتد. جراحی میکروسکوپی کمترین میزان ماندگاری یا احتمال بازگشت واریکوسل را دارد.

بعد از درمان

بهبودی پس از جراحی سریع است و درد اغلب خفیف است. بیمار باید به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز از ورزش خودداری کند. اغلب می توان ۵ تا ۷ روز پس از جراحی به سر کار بازگشت. شما همچنین با اورولوژیست خود پیگیری خواهید کرد. برای جراحی که برای مشکلات باروری انجام می شود، تجزیه و تحلیل مایع منی سه تا چهار ماه بعد انجام می شود.

تاثیر ترمیم واریکوسل بر باروری مشخص نیست. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که باروری پس از ترمیم واریکوسل بهبود می‌یابد، در حالی که مطالعات دیگر اینطور نیستند. کیفیت مایع منی در حدود ۶ مرد از ۱۰ مرد نابارور پس از ترمیم واریکوسل بهبود می یابد. این درمان باید در کنار سایر گزینه های درمانی باروری مورد توجه قرار گیرد.[۸]

سوالات متداول

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

از آنجایی که واریکوسل معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی کند، اغلب نیازی به درمان ندارد. واریکوسل ممکن است در طی یک ارزیابی باروری یا یک معاینه فیزیکی معمول کشف شود.

با این حال، اگر درد یا تورم را در کیسه بیضه خود تجربه کردید، توده ای را در کیسه بیضه خود کشف کردید، متوجه شدید که بیضه های شما اندازه های متفاوتی دارند، یا در جوانی دچار واریکوسل شدید، یا مشکل باروری دارید به پزشک مراجعه کنید. تعدادی از شرایط می توانند باعث توده کیسه بیضه یا درد بیضه شوند که برخی از آنها نیاز به درمان فوری دارند.

اگر تصمیم بگیرم که تحت درمان قرار نگیرم چه اتفاقی می افتد؟

اکثر مردان مبتلا به واریکوسل مشکلی نخواهند داشت. از هر پنج مرد مبتلا به واریکوسل، یک نفر در فرزندآوری با مشکل مواجه خواهد شد. تجزیه و تحلیل مایع منی بعد از ۱۶ سالگی برای تعیین اینکه آیا نیاز به درمان واریکوسل است یا خیر توصیه می شود. اگر تجزیه و تحلیل مایع منی طبیعی باشد، توصیه می شود که هر ۲ تا ۳ سال یک بار آنالیز اسپرم را تکرار کنید زیرا با گذشت زمان ممکن است کیفیت اسپرم کاهش یابد. مشکلات باروری ممکن است سالها بعد ظاهر شود.

پسر نوجوان من به واریکوسل مبتلاست. آیا باید درمان شود؟

درمان نوجوانان موارد مختلفی بستگی دارد. صحبت با یک متخصص اورولوژیست یا اورولوژیست اطفال میتواند بسیار مفید باشد. درمان واریکوسل در نوجوانان ممکن است وقتی پیشنهاد می‌شود که درد وجود داشته باشد، یک بیضه بسیار کوچکتر از دیگری باشد، یا اینکه نوجوان در سن ۱۶ سالگی تجزیه و تحلیل مایع منی غیرطبیعی داشته باشد. برخی افراد درمان را انتخاب می کنند تا در آینده نگران مشکلات باروری نباشند.[۹]

من هیچ علامتی ندارم، اما آرزوی بچه دار شدن دارم. آیا باید واریکوسل خود را ترمیم کنم؟

به عنوان یک قاعده، واریکوسل بدون علامت ترمیم نمی شود. اکثر پزشکان معتقدند که این واریکوسل ها در صورت عدم درمان باعث ایجاد مشکلات سلامتی نمی شوند. اگر نگرانی در مورد باروری دارید، می توان آنالیز مایع منی را انجام داد تا ببیند آیا واریکوسل به کیفیت اسپرم شما آسیب می رساند یا خیر.

من به دلیل واریکوسل، درد دارم. برای کاهش درد چه کنم؟

حمایت از کیسه بیضه با بیضه بند یا لباس زیر شلواری می تواند به درد واریکوسل کمک کند. خوابیدن به پشت به تخلیه واریکوسل کمک می کند و اغلب درد را کاهش می دهد. مصرف داروهای مسکن (مانند استامینوفن و ایبوپروفن) نیز ممکن است کمک کننده باشد. همچنین می توانید با اورولوژیست خود در مورد درمان واریکوسل صحبت کنید.

من برای باروری به ترمیم واریکوسل نیاز دارم.  چه مدت باید منتظر بمانم تا ببینم کیفیت مایع منی من بهبود می یابد یا خیر؟

تجزیه و تحلیل مایع منی اغلب سه تا چهار ماه پس از عمل انجام می شود. کیفیت مایع منی اغلب در عرض شش ماه بهبود می یابد، اما ممکن است تا یک سال نیز طول بکشد.

در طی خودآزمایی یک توده روی کیسه بیضه ام پیدا کردم. آیا باید نگران باشم؟

ناهنجاری ها در دستگاه تناسلی مردان ممکن است به صورت توده ای در کیسه بیضه ظاهر شوند. توده ها اغلب جای نگرانی ندارند و ممکن است تأثیر کمی بر سلامت داشته باشند. یا می توانند نشانه ای از یک بیماری تهدید کننده سلامتی باشند. بسیار مهم است که بفهمید چه چیزی باعث ایجاد توده شده است. برخی از این توده‌ ها ممکن است سرطان بیضه باشد. این موضوع باعث نگرانی است و نیاز به اقدام سریع دارد. هنگامی که برآمدگی در بیضه خود پیدا کردید، مراجعه به پزشک ضروری است.

منابع:

1. Varicoceles. American Urological Association Foundation. https://www.urologyhealth.org/urologic-conditions/varicoceles. Accessed Oct. 18, 2017.
2. Brenner JS, et al. Causes of painless scrotal swelling in children and adolescents. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Oct. 18, 2017.
3. Urology Care Foundation: “How Are Varicoceles Treated?” “More Information,” “What Are Signs of a Varicocele?” “What Are Varicoceles?” “What Can I Expect After Treatment?”
4. Wein AJ, et al., eds. Male infertility. In: Campbell-Walsh Urology. 11th ed. Philadelphia, Pa.: Elsevier; 2016. https://www.clinicalkey.com. Accessed Oct. 18, 2017.
5. Mayo Clinic: “Varicocele: Diagnosis & treatment,” “Varicocele: Symptoms & causes.”
6. Johnson D, et al. Treatment of varicoceles: techniques and outcomes. Fertility and Sterility. 2017;108:378.
7. Johns Hopkins School of Medicine: “Microsurgical Varicocelectomy.”
8. National Infertility Association. How Varicocele Repair Can Be an Effective Treatment. (https://resolve.org/infertility-101/medical-conditions/male-factor/varicocele-repair/) Accessed 10/9/2020.
9. Cedars Sinai: “Varicoceles in Children.”
10. Ferri FF. Varicocele. In: Ferri’s Clinical Advisor 2018. Philadelphia, Pa.: Elsevier; 2018. https://www.clinicalkey.com. Accessed Oct. 18, 2017.
11. American Academy of Pediatrics: “Varicocele.”
12. Eyre RC. Evaluation of nonacute scrotal pathology in adult men. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Oct. 18, 2017.